Nevşehir Halk Sağlığı Müdürlüğü , Halk Sağlığı Müdür Vekili Dr. Hakan ÖCAL

Karbonmonoksit Zehirlenmesi ve Alınması Gereken Önlemler

Ülkemizde bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba, şofben, baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış

aylarında özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. Güneybatıdan esen bir rüzgâr olan

“lodos” nedeniyle her yıl onlarca kişi özellikle sobadan olmak üzere sızan karbon monoksit gazı ile

zehirlenmektedir.

 

Karbon monoksit renksiz, tatsız, kokusuz, yanıcı zehirli bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan

kana geçerek oksijen alımını engeller zehirlenme ve ölüme neden olur. Havagazı, kömür vb. ısıtma amacıyla

kullanılan her tür soba ve ocakta yanma sırasında oluşur. Karbon monoksit zehirlenmeleri sıklıkla; kapalı

ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmaması nedeni

ile meydana gelir. Karbon monoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale

yapılmazsa, zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir.

 

Soba ve Bacalarla İlgili Uyulması Gereken Kurallar

 Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine

dikkat edilmeli,

 Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı,

 Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi

zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,

 Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce

sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,

 İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbon monoksit zehirlenmesi riski artacağından soba

tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,

 Özellikle alçak basınçlı lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için eğer bacalar standartlara uygun

değilse alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak

söndürülmeli,

 Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,

 Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,

 Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,

 Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1m. daha yüksekte

olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı,

 Binaların Yangından Korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir.

 

Şofben Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

 Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmeli,

 Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına v.b. bağlı) şofben asla

çalıştırılmamalı,

 Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka

bir havadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı,

 Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava

ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği

için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı,

 Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı

arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemeli,

 Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde detektör bulundurulmalı,

 Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde: Öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri

açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit – çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı,

pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır.

 

Lodos Süresince Dikkat Edilecek Hususlar

 Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır.

 Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir.

 Bina yanlarında veya çatı saçak altlarında yürümemeye veya durmamaya özen gösterilmelidir.

 Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarına yaklaşmayınız ve bu gibi durumları 186 no'lu

telefondan Elektrik Arıza Servisi'ne bildirilmelidir.

 Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal 110 no'lu telefondan İtfaiye Servisi'ni aranmalıdır.

 Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında derhal 112 no'lu telefondan Acil Yardım Servisi aranmalıdır.

 Doğalgaz Şebekesi ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlarda 187 no'lu telefondan Doğalgaz Arıza Servisi aranmalıdır.

Doğru Soba Kullanımı İle İlgili Bilgiler

 

SOBA KURULURKEN;

 

 

– Öncelikli olarak baca temizlenmiş olmalıdır. Bacanın açık olduğu-çekişi, küçük bir ayna

ile ve kâğıt parçası yakılarak kontrol edilebilir.

– Soba oda içerisinde bacaya yakın bir yere devrilmeyecek şekilde yerleştirilmelidir.

– Soba boruları duvara en az 50 cm en fazla 1,5 metre uzaklıkta olmalı ve fazla dirsek ve

borudan kaçınılarak ( en fazla iki dirsek) bacaya bağlanmalıdır.

– Soba boruları ile dirsek ek yerleri ve baca girişi yanmaz alüminyum

bantla bantlanarak sızdırmazlık arttırılabilir.

– Soba borularının uç kısımları baca deliğine fazla sokulup baca tıkanmasına neden

olunmamalıdır.

– Soba ile duvar arasına konulacak ısıyı yansıtan bir levha; odanın daha iyi ısınmasını

sağlayacaktır.

 

SOBALARIMIZI BAĞLADIĞIMIZ BACALAR;

 

 

 

– Mümkünse bağımsız olmalı, başka dairelerle ortak kullanılmamalı; yani aynı bacaya

başka soba, şofben gibi cihazlar bağlanmamalı,

 

– Bina çatısının en yüksek noktasından en az 50-80 cm yukarıda ve 3 metre

uzağında olmalı, en yakın binaya en az 6 metre uzaklıkta olmalı,

 

– Üzeri iyi sıvanmış olmalı, yarık ya da çatlak bulunmamalı; iç yüzeyi ise mümkün

olduğunca pürüzsüz olmalı,

 

– Üzerinde kar sularının, yağmur sularının ve kuşların girişini engellemek

için başlıkolmalı,

 

– Yılda en az bir kez temizletilmelidir.

 

 

SOBA YAKARKEN;

 

 

 

Sobalarda kömürü yakarken en üst verimi sağlayabilmek için üstten yakma

tekniği kullanılmalıdır. Kömür bu şekilde yakıldığında içerisinde bulunan uçucu ve yanıcı

gazlar da soba içerisinde yanmakta ve böylelikle daha fazla ısı alınmakta,

bacadanatılan gaz ve duman azalmakta ve soba boruları ve bacalar daha geç

kurumlanmaktadır. Düzgün uygulanan üstten yakma tekniği karbon monoksit

gazından zehirlenme riskini en aza indirmektedir.

 

– Kömürü kullanmadan 4-5 gün önce torba ağzını açıp, havalanıp kurumasını sağlayın.

Soba da daha verimli yanacaktır.

– Sobanın içerisine 2/3 oranında kömür doldurun.

– Kömürün üzerine tahta parçaları koyarak tutuşturun, güç yakıtları kullanmamaya özen

gösterin.

– Kömür tutuşturulurken sobanın alt ve üst hava kapakları açık olmalıdır.

– Tutuşmadan sonra üst hava kapağı kapatılıp alt kapaktan hava girişi ayarlanmalıdır.

– Soba yanarken alt hava kapağı ve baca çıkısında bulunan duman kelebeği mutlaka

açık olmalıdır.

– Üstten yakılan sobaya sonradan kömür ilavesi kesinlikle yapılmamalıdır; yanma

kötüleşeceğinden zehirli karbon monoksit gazı çıkışı artacaktır.

– Soba söndükten sonra kömür doldurulmalı, ya da kovalı sobalarda yeni kova

koyulup üstten yakılmalıdır.

– Mümkünse yatarken soba söndürülmeli ya da alt hava girişi ve duman kelebeği

açık bırakılmalıdır.

– Tam sönmemiş soba kovaları, karbon monoksit zehirlenmelerine neden olmaması evin içinde tutulmamalıdır.