Çocuklarda Beslenme Bozukluğu Kabızlığa Neden Oluyor
Çocuk Cerrahisi Uzmanı Bursa Dr. Erdal Karakaya drerdalkarakaya.com
Çocuklarda ve bebeklerde kabızlık çok sık gözlenir. Sıklıkla beslenme alışkanlıklarındaki ani değişikliklerle başlar. Beslenmenin uygunsuzluğu uzar ise kabızlıkta kronik hale gelir. Yaşa uygun beslenme olmayan çocuklarda kabızlık daha şiddetli ve tedaviye daha dirençli olmaktadır.
Çoğunlukla bebek yada çocuğun kabız olduğu ilk günlerde ailenin gözünden kaçar. Ailenin dikkatini çekmeye başladığında ise durum bir hayli ilerlemiş olabilir. Bebek veya çocuklarda kabızlık değişik evrelerde farklı bulgular verebilir. Kabızlık geçiren bebek ya da çocuklarda şu bulgulardan bir veya birkaç tanesi görülebilir.
· Günlük dışkılama sayısının azalması
· Dışkı kıvamının normalden katı olması
· Kaka yaparken popo kenarında ağrı hissedilmesi
· Kaka yaptığında bulaş tarzında kanama olması
· Anal fissür (makatta çatlak) tespit edilmesi
· Tekrarlayan, kaka yapınca azalan karın ağrıları
· Ani başlayan karın sol alt kadran ağrısı
· Anal prolapsus (bağırsağın anüsten dışarı sarkması)
· Genel iştahsızlık
· İshal ( sert kakaların barsak içinde set oluşturması sonucu yeni oluşan sıvı kakanın aşağı sızması)
· Kaka kaçırma (enkoprezis)
Görüldüğü üzere çok değişik şikayetler sonucunda çocuğunuz kabızlık tanısı alabilir. bu şikayetler bazen birçoğu aynı hastada olabilirken, bazı hastalarımız tek bir şikayetle tanınabilmekte. Bu durumların hepsinde ana sorun kabızlık olduğu için öncelikle kabızlık sorununun dikkatle tedavisi gerekiyor. Kabızlık çoğu zaman uzun ve dikkatli bir tedavi süreci gerektiriyor. Beslenme sorunuyla başlayan bu durumun giderilmesinde ise yine beslenmenin yaşa uygun olarak düzenlenmesi önem kazanıyor. Kabızlık ile ilgili genel bilgileri ve tedavi yöntemlerini kabızlık geçiren bebekler ve çocuklar isimli makalemden okuyabilirsiniz. Ben bu makalemde kabızlık tedavisinde beslenmenin öneminden bahsedeceğim.
Kabızlık Tedavisinde Beslenme
Ebeveynlerin dikkatini çeken bir kabızlık bulgusu olduğunda başvurduğu ilk şey çocuğun beslenme alışkanlığını sorgulamak oluyor. Bazen aile büyükleri, bazen bir dietisyen, bazen aile hekimi bazen de bir pediatri hekiminin önerisiyle kabızlığı ortadan kaldırdığı umut edilen yiyecek ve içecekler beslenme listesine giriyor. Kabızlığa sebep olduğu düşünülen bazı yiyecek ve içeceklerse yasaklanıyor. Ancak tek başına böyle bir düzenleme çoğunlukla başarıya ulaşmıyor. Çocuklardaki besinsel kabızlıkta oluşan kısır döngülerin kırılabilmesi için diet düzenlenmesi ve ilaç tedavisinin bir arada uzun müddet sabırla sürdürülmesi şarttır.
Çocuklarda sadece diyet düzenlemesi yapılması kabızlığı neden iyileştiremiyor?
· Sürdürülmesi güç: Kabızlık sırasında oluşan kısır döngüler, çocuklarda kabızlığın ilerlemesine sebep oluyor. Bu durum kabızlık tedavisin uzun süre sürdürülmesini
gerektiriyor. Bir bebeğe herhangi bir yiyeceği birkaç gün yedirmek mümkün olsa da aylarca yedirmek güç oluyor.
· Çocuğun yada bebeğin yaşıyla ilgili sorunlar: Bebekler yada çocuklara yaşları itibariyle her yiyeceği yedirmek mümkün olmaya bilir. Yani bahsi geçen yiyecek o yaştaki bir bebeğe zarar verebilir.
· Bazı dietlerin bebek yada çocukta eksikliklere neden olması: en sık sorulan sorulardan biri sütün kabızlık yapıp yapmadığı. Aşırı süt alımı kabızlık yapsa bile oradan aldığı yararlı besin ögeleri yüzünden çocuklarda kullanımı yasaklanamaz.
· İlerlemiş hastalık: kabızlık ailenin dikkatini çektiğinde yani yukarda anlattığmız bulgulardan bir yada bir kaçı geliştiğinde sıklıkla anal fissür, prolapsus,, genişlemiş bağırsaklar gibi komplikasyonlar oluşmuş oluyor. Kabızlık tedavisinin yanında bu hastalıklar için de tedavi gerekiyor.
· Çocuk veya bebeğin diete direnç göstermesi: çocuklar her zaman bizim istediğimiz şeyleri yemeyebilirler.
· Dietin çocuk üzerinde psikolojik etkileri: çocukla inatlaşma direnci artırabilir.
· Katılaşmış kakanın barsaklar içinde set oluşturması: bu durumda sıklıkla tedaviyi güçleştirmekte
· Barsakların aşırı genişlemesi: Barsakların peristaltik hareketlerinin bozulmaya başlamış olması
Çocuklara Kabızlık Tedavisi İçin Diet Verilmesi Gereksiz mi?
Bir çocuğun yaşına uygun beslenme düzeniyle beslenmesi onu kabızlıktan koruyacaktır. Yine kabızlık tedavisi alan bir çocuktaki uygun beslenme düzeni kabızlık tedavisine yardımcı olacak ve kabızlığın direncini azaltacaktır. Uygun beslenmenin yine uygun ilaç ve davranış tedavileriyle birlikte verilmesi şarttır.  Bazı besinlerin eklenerek bazı besinlerin ise çıkartılarak hazırlanan şablon diet listelerinin çocuklarda uygulanması ve sürdürülmesi güçtür ve sakıncaları olabilir.
Kabız Olan Çocuklarda Uygun Beslenme Nasıl Olmalıdır?
Ben hastalarıma şablon dietler yerine genel beslenme önerilerinde buluyorum. Bilindiği gibi su ve lif tüketimi artan bir çocuk rahat ve bol kaka yapıyor. Öncelikle anne babanın bunu bilmesi ve çocuğunu yeterli su içmeye ve lifli gıdalara yönlendirmesi gerekiyor. Lifli gıda kabaca sebze ve meyveler olarak kabul edilebilir. Oysa çocuklar genellikle simit, tost, pizza, hamburger, patetes kızartması, makarna, pilav gibi kuru şeyler seviyorlar. Bunları tamamen yasaklamak her zaman mümkün olmayabiliyor. Bu nedenle sevdiği şeylerle beraber mutlaka yanında sebze meyve de tüketebileceği bir ortam hazırlanmalı. Mesela çocuğun sevebileceği bir salata mutlaka sofrada bulunmalı. Çocuğun sevdiği şeyleri tamamen yasaklamaktan ziyade sebze meyve tüketimini artırdığını görüp ardından ödül olarak azaltılmış porsiyonlarda verilebilir. Yemek aralarında mevsim meyvelerinden çocuğa mutlaka yedirmeli.
Market ve bakkallarda satılan cips, çikolata, gofret, gazlı içeceklere karşı daha katı tutum sergilenmeli. Genelde yüksek enerjili bu besinleri tüketen çocuklara yemek yedirmek mümkün olmayabiliyor.  Bu ürünlerden bir tanesi haftada  1 kez  tok karna ödül şeklinde verilebilir.
Çocuklarda kabızlık tedavisinde beslenmenin önemli olduğu, ancak tedavide tek başına yeterli olamayacağı akılda tutularak doktorunuzun önerdiği ilaç tedavilerini de sabırla sürdürmelisiniz.